Nội dung câu hỏi:

Tôi tên là Đỗ Văn A, sinh ngày 16/5/1986 (có giấy khai sinh). Trước đây cha mẹ tôi sống chung nhưng không có đăng ký kết hôn, hiện tại cha mẹ không còn sống chung, cha tôi hiện cũng không rõ đang ở đâu. Như vậy, mẹ tôi có được xác nhận là đang độc thân hay không? Tại địa phương, thì hướng dẫn cho tôi liên hệ tòa án để tuyên bố cha tôi mất tích/ chết/ ly hôn/ không công nhận vợ chồng nhưng tòa án không thụ lý. Rất mong được giải đáp.

Trả lời (mang tính chất tham khảo):

Trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng từ trước ngày 03/01/1987 nhưng không đăng ký kết hôn là một dạng của “hôn nhân thực tế”, cụ thể được quy định như sau:

Khoản 2 Điều 44 Nghị định số 123/2015/NĐ-CP quy định:

“Đối với các trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà chưa đăng ký kết hôn thì được khuyến khích và tạo điều kiện để đăng ký kết hôn. Quan hệ hôn nhân được công nhận kể từ ngày các bên xác lập quan hệ chung sống với nhau như vợ chồng. Thẩm quyền, thủ tục đăng ký kết hôn được thực hiện theo quy định tại Điều 18 của Luật hộ tịch”.

Đồng thời, khoản 1 Điều 131 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định:

“Quan hệ hôn nhân và gia đình được xác lập trước ngày Luật này có hiệu lực thì áp dụng pháp luật về hôn nhân và gia đình tại thời điểm xác lập để giải quyết”.

Trường hợp của bạn, cha mẹ bạn sống với nhau như vợ chồng trước thời điểm ngày 03/01/1987 mà không đăng ký kết hôn, do vậy sẽ áp dụng quy định của Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 và Thông tư số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03/01/2001 để xem xét tính hợp pháp của quan hệ chung sống giữa hai bên.

Theo đó, tại điểm a khoản 3 Nghị quyết số 35/2000/QH10 quy định: “Trong trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 03 tháng 1 năm 1987,  ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực mà chưa đăng ký kết hôn thì được khuyến khích đăng ký kết hôn; trong trường hợp có yêu cầu ly hôn thì được Tòa án thụ lý giải quyết theo quy định về ly hôn của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000”.

Như vậy, đối với những trường hợp nam nữ chung sống với nhau trước ngày 03/01/1987, hiện họ chưa đăng ký kết hôn thì vẫn được pháp luật công nhận là vợ chồng (hôn nhân thực tế).

Đồng thời, theo hướng dẫn tại điểm c mục 2 Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03/01/2001 thì “Được coi là nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng, nếu họ có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 và thuộc một trong các trường hợp sau đây:

–   Có tổ chức lễ cưới khi về chung sống với nhau;

–   Việc họ về chung sống với nhau được gia đình (một bên hoặc cả hai bên) chấp nhận;

–   Việc họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến;

–   Họ thực sự chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình.

Thời điểm nam và nữ bắt đầu chung sống với nhau như vợ chồng là ngày họ tổ chức lễ cưới hoặc ngày họ về chung sống với nhau được gia đình (một hoặc cả hai bên) chấp nhận hoặc ngày họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến hoặc ngày họ thực sự bắt đầu chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình”.

Do vậy, bạn cần liên hệ UBND cấp xã đề nghị xác minh, nếu cha mẹ bạn thực sự chung sống với nhau trước ngày 03/01/1987, đủ điều kiện kết hôn và thuộc một trong 04 trường hợp nêu trên, hiện chưa ly hôn hoặc không có sự kiện một bên chết/bị Tòa án tuyên bố là đã chết thì UBND cấp xã có thẩm quyền xác nhận tình trạng hôn nhân cho người có yêu cầu là “Hiện đang có vợ/chồng là…”. Để mẹ bạn được xác nhận là độc thân, cần tiến hành thêm một bước nữa là liên hệ tòa án để yêu cầu tuyên bố cha bạn mất tích và sau đó yêu cầu giải quyết ly hôn.

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn dựa trên những thông tin bạn cung cấp. Nếu còn vướng mắc hoặc cần hỗ trợ giải quyết các thủ tục, bạn có thể liên hệ qua với chúng tôi qua hotline 0936 368 638 để được tư vấn. Xin cảm ơn!